Η πολυτιμότητα και η αναγκαιότητα της προδοσίας του Άλλου

Σημείωση: 

***Το θεωρητικό μέρος αυτού του κειμένου βασίζεται σε υλικό του βιβλίου μου “Ο ΧΟΡΟΣ ΤΩΝ ΘΑΥΜΑΤΩΝ: ΤΑ ΜΕΓΑΛΑ ΤΑΞΙΔΙΑ ΣΤΑ ΜΙΚΡΑ ΒΗΜΑΤΑ”.
***Το κάπως λογοτεχνικού ύφους Παράρτημα είναι το 21ο από τα 25 κείμενα του βιβλίου μου «Σημειώσεις για σένα» . Το περιλαμβάνω ως μέρος του άρθρου, διότι ίσως, για κάποιους, να είναι ενδιαφέρον το πώς σκιαγραφείται το θέμα από μία όχι θεωρητική ματιά αλλά μέσω του ύφους της πεζής ποίησης. 

***Η εικόνα του άρθρου είναι αυτή που συνοδεύει το αντίστοιχο κείμενο από τις «ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΓΙΑ ΣΕΝΑ».***Το άρθρο αυτό διαμορφώθηκε για να αναρτηθεί στην πύλη της ψυχολογίας PSYCHOLOGY

__________________________

Α. Η φύση της προδοσίας του Άλλου

Κάποιες φορές βιώνουμε τον Άλλον (έναν οποιονδήποτε «έτερο» που συναντούμε και αλληλεπιδρούμε), ως προδότη. Νιώθουμε ότι πάντοτε μας ξεφεύγει, έρχεται και φεύγει, απαιτεί να εισπράξει από εμάς την εκπλήρωση των επιθυμιών του ή αρνείται να εκπληρώσει τις δικές μας, χωρίς να κατανοούμε ακριβώς (ή και καθόλου) γιατί ή πώς γίνονται όλα αυτά, γιατί αυθαίρετα μας εγκαταλείπει ή μας δωρίζει την παρουσία του.

Στην ουσία, αυτή η προδοσία του Άλλου είναι πανάρχαια. Για την ακρίβεια, έχει αρχίσει ήδη να συντελείται προτού καν αντιληφθούμε με τη συνείδησή μας ότι υπάρχουμε (Carotenuto, 1998, 1999). Ο πρώτος «προδότης» είναι ο πρώτος Άλλος, η «μάνα», η οποία ήταν ένα είδος «μήτρας» (matrix) και μας εμπεριείχε σε μια κατάσταση απόλυτης ένωσης και ευδαιμονίας, με το σώμα μας να είναι ένα με το δικό της. Ας δούμε το πώς αυτής της προδοσίας.

Αν πάρουμε την ίδια τη λέξη «προδίδω», βλέπουμε ότι γενικώς σημαίνει αθέτηση ηθικών υποχρεώσεων, υποσχέσεων, εγκατάλειψη αρχών, ιδεών για ιδιοτελείς σκοπούς. Οπότε, στο θέμα μας, μπορούμε ίσως να προσεγγίσουμε την έννοια της «προδοσίας του Άλλου», αν σκεφτούμε ότι το γεγονός της γέννησής μας είναι ένα είδος άτυπης «προδοσίας», με την εξής έννοια: είναι σαν η μάνα να αθετεί μια άτυπη υπόσχεση για αιώνια ζωή «εντός» του ωκεανού του αμνιακού υγρού, «εντός» του σώματός της, και τώρα μας «πετάει» έξω από το σώμα της (έξω από τον «παράδεισο»).

Και μόνο που η μάνα γεννώντας μας τοποθετείται «απέναντί» μας, γίνεται καθρέφτης μας και επιβεβαιώνει πως μας έχει πια εκβράσει, πως μας έχει ωθήσει ανεπιστρεπτί σε μία διαρκή διαδικασία εξατομίκευσης.

Αυτή η διαδικασία εξατομίκευσης που συνεχίζεται σε όλη τη ζωή μας, δεν είναι διόλου εύκολη διαδικασία – ο Otto Rank (1884-1939) μίλησε θαυμάσια για το «Τραύμα της γέννας», επισημαίνοντας το πόσο επώδυνος είναι ο αποχωρισμός από το μητρικό σώμα. Είναι σαν και μόνο το γεγονός της γέννησής μας να αποτελεί παράβαση, που μας έχει τοποθετήσει αμετάκλητα σε έναν προϋπάρχοντα διάδρομο ζωής, με αμείλικτα γνωρίσματά του την εξατομίκευση και την υποχρεωτική αποδοχή της διαφοράς μας από τον κάθε Άλλον.

Αργότερα, στη ζωή μας, συχνά ζητούμε και προσδοκούμε μη συνειδητά από τον Άλλον να γίνει ένα είδος ενήλικης εκδοχής της πρωταρχικής μήτρας από την οποία προήλθαμε, λες και εκείνο το πανάρχαιο τραύμα μπορεί να επουλωθεί μέσω διαφόρων μορφών σχέσης με τον Άλλον. Επιδιώκουμε την ομοιογένεια που χαρακτήριζε την εμβρυϊκή μας ζωή, την εξάλειψη κάθε διαφοράς με τον Άλλον, το «χώνεμα» μέσα στο υποκατάστατο του μητρικού σώματος.

Και μοιραία ο Άλλος βιώνεται σε ένα συμβολικό επίπεδο ως προδότης, από τη στιγμή που διαψεύδει αυτά που εμείς αυθαίρετα προσμένουμε να μας δώσει. Ή, αλλιώς, τον θεωρούμε υποχρεωμένο να ανταποκριθεί στην προσδοκία για μία ιδανική, απόλυτη και αιώνια σχέση, που εν πολλοίς θυμίζει την επανάληψη της σχέσης μάνας – παιδιού σε ενήλικη εκδοχή. Οπότε όσο, απολύτως φυσιολογικά, δεν υλοποιείται στην πραγματική ζωή η ιδανική σχέση με τον Άλλον και η εξωπραγματική μας προσδοκία να γυρίσουμε πίσω τον χρόνο, τον βιώνουμε ως προδότη και νιώθουμε τη διάψευση.

Βέβαια, ας μην ξεχνούμε ότι η μάνα που μας ωθεί στην εξατομίκευση γεννώντας μας, δεν το κάνει «επίτηδες». Η γέννησή μας είναι φυσική συνέπεια μεταβολής, αλλαγής. Αν μείνουμε περισσότερο εντός της μήτρας θα πεθάνουμε και εμείς και η ίδια η μάνα. Δηλαδή «πρέπει» απαραιτήτως να γεννηθούμε και, σε αναλογία, οι σχέσεις μας δεν γίνεται παρά να αλλάζουν – κάθε φάση πρέπει να τελειώνει (όπως η εμβρυϊκή μας ζωή έπρεπε να τελειώσει) για να «γεννά» την επόμενη.

 

Β. Η αρχαία προδοσία και τα επαναλαμβανόμενα σενάρια     

Απογοήτευση, θυμός, θλίψη συνοδεύουν κάθε αποτυχημένη απόπειρά μας να δούμε τον Άλλον ως την «ιδανική» συνάντηση, μέσω της οποίας θα «σωθεί» η ζωή μας και θα νιώσουμε ότι, επιτέλους, κάποιος μας φροντίζει και μας εμπεριέχει ως «μάνα» σε ενήλικη παραλλαγή. Εκ των πραγμάτων λοιπόν, όταν προσμένουμε τον ιδανικό Άλλον, κάθε φορά που η μαγεία διαψεύδεται, νιώθουμε να μας εκβράζει εκ νέου το εκάστοτε ενήλικο σύμβολο του μητρικού σώματος – βιώνουμε πολλαπλές προδοσίες.

Γι’ αυτό και κάθε φορά που εμείς ελπίζουμε στη «σωτηρία» μας από τον Άλλον και ο Άλλος «αποτυγχάνει», είναι σαν να επαναλαμβάνεται το πυρηνικό τραύμα της εμφάνισής μας σ’ αυτόν τον κόσμο. Είναι σαν τα βασικά στοιχεία της αρχέγονης και πολυεπίπεδης προδοσίας του πρώτου Άλλου να εμφανίζονται ξανά και ξανά, υπόγεια, ως σενάριο ενός επαναλαμβανόμενου έργου στο οποίο πρωταγωνιστούμε εμείς, με συμπρωταγωνιστές μας τα χίλια πρόσωπα όλων των Άλλων που συναντούμε μετά τη βρεφική ηλικία.

 

Γ. Η υπαρξιακή μοναξιά και το αναπόφευκτο της «αποτυχίας» του εξιδανικευμένου σωτήρα – Άλλου 

Πέρα από το ότι ο χρόνος δεν αντιστρέφεται, κανείς δεν μπορεί να εξιλεώσει, να καταργήσει την αρχαία προδοσία της γέννησής μας, λόγω:

(α) των υπαρξιακών γνωρισμάτων του είδους μας,

(β) των τρόπων με τους οποίους συνθέτουμε (ιδιαιτέρως σε επίπεδο μικροδομής) την εμπειρία μας (Stern, 2004 & Spinelli, 2005).

Εννοώ ότι είμαστε έτσι φτιαγμένοι βιολογικά και ψυχολογικά, που η εμπειρία μας συντίθεται με τρόπο καθαρά «ιδιωτικό», προσωπικό. Κάθε στιγμή μας είναι απολύτως μοναδική και ανεπανάληπτη, γι’ αυτό και ο καθένας μας είναι ανεκτίμητο διαμάντι μοναδικής κοπής. Το αποτέλεσμα της μοναδικότητάς μας, είναι και η μοναχικότητά μας ως υπάρξεις – με άλλα λόγια, το γνώρισμα της «υπαρξιακής μοναξιάς» μας.

Η μοναξιά αυτή είναι ένα αναπόδραστο δεδομένο της ίδιας μας της ύπαρξης. Επισφραγίζει το γεγονός πως, από τη στιγμή της γέννησής μας, δεν μπορούμε να αποφύγουμε το  γεγονός της διαφορετικότητάς μας απο οποιοδήποτε άλλο ανθρώπινο ον. Η υπαρξιακή μοναξιά δεν «νικιέται» – όπως ακριβώς συμβαίνει και με τα άλλα υπαρξιακά μας γνωρίσματα (τη γνώση του αναπόφευκτου θανάτου, την παγερή ματαιότητα και την ανυπαρξία «έτοιμων», τύπου «fast food» νοημάτων στη ζωή, την ανάληψη της προσωπικής ευθύνης σε κάθε επιλογή μας).

Και, ακριβώς επειδή η υπαρξιακή μοναξιά είναι σφραγίδα του είδους μας λόγω της κατασκευής μας, κανένας Άλλος δεν μπορεί να παίξει τον ρόλο της αρχαίας μήτρας, της μάνας μας, και να μας εμπεριέξει με ανάλογο τρόπο.

Βέβαια, η υπαρξιακή μοναξιά είναι φυσικό χαρακτηριστικό του είδους μας και διαφέρει ριζικά από τη διαπροσωπική μοναξιά (την απομόνωσή μας από άλλους ανθρώπους). Η διαπροσωπική μοναξιά είναι ζήτημα δικής μας απόφασης και, αν και η αντιμετώπισή της μέσω λειτουργικών και ικανοποιητικών σχέσεων δεν επιλύει την υπαρξιακή μας μοναξιά, σαφώς ανακουφίζει την αγωνία της.

Οπότε, στη ρίζα της αποτυχίας του Άλλου να μας δωρίσει την απόλυτη ένωση που βιώναμε κουρνιασμένοι ως έμβρυα στη θεϊκή σπηλιά του μητρικού σώματος, βρίσκεται η εγγενής αδυναμία οποιουδήποτε ανθρώπου να μας «σώσει» από την υπαρξιακή μοναξιά, να αντιστρέψει το μονοπάτι της διαφοροποίησής μας από τη στιγμή που γεννιόμαστε, να αναπαράγει τη θαλπωρή της πρωταρχικής μήτρας από την οποία ξεπηδήσαμε.    

 

Δ. Η αναγκαιότητα της προδοσίας του Άλλου

Αν και αυτή η αναπότρεπτη προδοσία του Άλλου φαντάζει ενίοτε ως αιώνια καταδίκη, υπάρχει μία βαθύτερη διάστασή της, αν κάποτε μας προβληματίσουν τα επαναλαμβανόμενα σενάρια απόρριψής μας στη ζωή από διάφορους Άλλους.

Τότε, αρχίζουμε να αναρωτιόμαστε για τις δικές μας ανέφικτες προσδοκίες με τις οποίες φορτώνουμε τον Άλλον. Αρχίζουμε να στρεφόμαστε υγιώς προς τον Εαυτό μας, βλέποντας τι και πώς το κάνουμε όταν τείνουμε προς τον Άλλον θεωρώντας τον σωτήρα, μία μάνα που θα μας «σώσει» και θα επουλώσει την αρχαία προδοσία της ίδιας μας της γέννησης.

Ωστόσο, αναπόφευκτα, αποκτώντας αυτήν την επίγνωση της διαφοράς και της απόστασης, είναι σαν να προδίδουμε και ό,τι ήμασταν μέχρι τώρα ΚΑΙ εμείς οι ίδιοι καθώς και τις δικές μας προσδοκίες και εξιδανικεύσεις – πράγμα διόλου εύκολο,  εξαιρετικά επώδυνο και, ταυτοχρόνως, πολύτιμο και αναγκαίο για το προχώρημά μας στην ενήλικη ζωή.

Δηλαδή, αναγκαστικά, όταν αρχίσουμε να βιώνουμε στην ουσία της την πραγματικότητα της διαφοράς μας από τον Άλλον στην πράξη του ενήλικου «τώρα» μας, συμβαίνει το εξής: χάριν της αναπόφευκτης ιδιοτέλειας του παρόντος χρόνου μας, αρχίζουμε να αποδεχόμαστε την αρχαία πληγή της γέννησής μας. Αρχίζουμε πλέον να αφήνουμε πίσω μας, όντως, το δικό μας «πριν», γεμάτο από άφθονες εξιδανικεύσεις και παραμυθένιες προσδοκίες περί του τι παράδεισος θα προκύψει (ή θα έπρεπε να προκύπτει) κάθε φορά που σχετιζόμαστε με τον Άλλον.

Με δυο λόγια, η αποδοχή της συμβολικής προδοσίας του κάθε Άλλου στην πράξη της ενήλικης ζωής, είναι κάτι σαν μονόδρομος για να αφήσουμε τις ψευδαισθήσεις, τους αντικατοπτρισμούς και ό,τι μάθαμε να πιστεύουμε για εμάς, τον Άλλον και για μία ιδανική και αιώνια σχέση.

Έτσι, η πορεία μας στη ζωή φαίνεται να είναι μία σπειροειδής κίνηση που περνά:

**(α) από την ισχυρή και υπόγεια προσδοκία για απόλυτη ένωση και

**(β) από την εξίσου ισχυρή διάψευσή της μέσω της διαρκούς και αναπόφευκτης εξατομίκευσης.

Ωστόσο, κατά έναν τρόπο, η αδυναμία της απόλυτης ένωσης (η οποία θα σήμαινε κατάργηση των διαφορών και της εξατομίκευσης), μας ωθεί σε μία νέα κατάσταση ύπαρξης: βιώνοντας τον θάνατο μέσω της προδοσίας του Άλλου, προδίδουμε κι εμείς ό,τι ήμασταν για να ξανα-γεννηθούμε σε ένα άλλο επίπεδο.

Και τότε, οι αλλεπάλληλοι θάνατοί μας από τις προδοσίες του Άλλου όταν τον βλέπουμε ως σωτήρα από τα αρχαία στοιχειά μας, γίνονται αλλεπάλληλες γεννήσεις μας και ευκαιρίες πραγματικών και απολαυστικών συναντήσεων με τον τον Άλλον, όταν τον βλέπουμε ως θνητό, ως άνθρωπο.

 

Ε. Η πολυτιμότητα της προδοσίας του Άλλου

Αντιλαμβάνομαι αυτήν την κίνηση γεννήσεων και θανάτων μας καθώς συναντιόμαστε με τον Άλλον στην πραγματική ζωή, σαν να ταξιδεύουμε διαρκώς ανάμεσα σε δύο πόλους: την ένωση και την εξατομίκευση, αφού η σχέση με τον Άλλον μάλλον  βρίσκεται στο διαρκές ταξίδι ανάμεσα στους δύο αυτούς πόλους. Σε κάθε δε διαδρομή, προχωρούμε βαθύτερα, ώστε το οδοιπορικό μας στη ζωή, σε σχέση με τον Άλλον, να γίνεται σαν μία αενάως εξελισσόμενη σπείρα. Και κάθε φορά, σε κάθε έλικα της σπείρας, αν βέβαια το επιτρέπουμε, μαθαίνουμε πολλά μέσω των όσων βιώνουμε (Carotenuto, 1998), όπως:

**Μαθαίνουμε να σεβόμαστε τον Άλλον ως μία αυτόνομη οντότητα, της οποίας ο προορισμός δεν είναι να ικανοποιεί τις δικές μας ανάγκες και τα δικά μας προαιώνια κενά.

**Μαθαίνουμε πώς να λαχταρούμε πολυδιάστατα τον Άλλον ως ένα ον πολύτιμο και μοναδικό, χωρίς να τον εξαφανίζουμε με την οργή μας, γιατί δεν μπορεί να μας «σώσει» καλύπτοντας τα τραύματα της ενηλικίωσής μας στη ζωή.

**Διδασκόμαστε πώς να τον κατανοούμε σε όλο και περισσότερα επίπεδα, να ξεχωρίζουμε όλο και περισσότερες λεπτομέρειες στο υφαντό της ύπαρξής του.

**Είμαστε έτοιμοι να δεχτούμε πως κανένας, ούτε εμείς οι ίδιοι, είναι δυνατόν να φέρει απολύτως και ολόκληρον τον εαυτό του μέσα σε μία σχέση – όπως ήμασταν ολόκληροι εμβαπτισμένοι στο αμνιακό υγρό. Οπότε, ανά πάσαν στιγμή, ο Άλλος μπορεί να γίνει πηγή εκπλήξεων – τόσο χαρούμενων όσο και επώδυνων (βλ. το ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ).

**Κι ακόμη, κάθε φορά, σε κάθε έλικα της σπείρας των συναντήσεών μας με τους Άλλους, ξανα-γεννιόμαστε και βαθαίνουμε τη σχέση με τον Εαυτό μας.

**Ταυτόχρονα, αναπτύσσουμε τις σχεσιακές μας δεξιότητες, βαθαίνουμε τη σχέση μας με τον Άλλον και του επιτρέπουμε όλο και περισσότερο να υπάρχει, τόσο μέσα στην ετερότητά του όσο και μαζί μας.

**Επίσης, αποδεχόμενοι κατά τις συναντήσεις μας με τον Άλλον το ταξίδι στη σπείρα προσδοκία (απόλυτη ένωση) και διάψευση (διαφοροποίηση), εξοικειωνόμαστε με τη θνητότητά μας. Μέσω τέτοιων «ασκήσεων θανάτου» μαθαίνουμε ότι δεν μπορούμε να πετυχαίνουμε το εκ της φύσεώς μας ανέφικτο.

**Όμως μαθαίνουμε και κάτι άλλο: να γευόμαστε γενναία τον ρέοντα περιορισμένο χρόνο μας με την γλυκόπικρη γεύση της αληθινής ζωής – γεμάτης από πραγματικές και συμβολικές γέννες και θανάτους. Συνεπώς, παραιτούμενοι από την επιδίωξη της αθανασίας, ζούμε δυνατά το παρόν μας.

**Τέλος, αυτή η διαρκώς εξελισσόμενη επανεγγραφή της βασικής δυναμικής του σεναρίου «ένωση – εξατομίκευση», μας εξοικειώνει με την πολλαπλών αναγκών και εγγενώς αντιφατική μας φύση, αφού όσο αβάσταχτη είναι η επιθυμία της ένωσης και η ανάγκη της συνάντησης με τον Άλλον, εξίσου αβάσταχτη είναι η ανάγκη μας για διαφοροποίηση.

 

Ζ. Η σχέση με τον πραγματικό Άλλον

Μέσω των συναντήσεών μας με τους Άλλους και όλων αυτών των επιγνώσεων, κάποια στιγμή, ίσως, φτάνουμε στο σημείο να νιώσουμε:

(α) Ότι πραγματική ζωή δεν είναι η ψευδαίσθηση αιωνιότητας στην αγκαλιά του Άλλου και ότι θάνατος δεν είναι η απελπισία της ερημιάς μας, διωγμένοι από κάποια αρχετυπική εικόνα του Άλλου.

(β) Ότι η συνάντηση με τον Άλλον δεν είναι προορισμός και τέλος ενός οδοιπορικού, σχεδιασμένου για να ανακαλύψει τον ιδανικό Άλλον, αλλά σταθμός ενός πολύ ευρύτερου οδοιπορικού, με συνταξιδιώτη τον Άλλον.

Ωστόσο, σημειώνω ότι αυτή η συνεχής σπειροειδής κίνηση ανάμεσα στην ένωση και την εξατομίκευση, δεν σημαίνει αναγκαία διαρκείς χωρισμούς και διαρκή εξεύρεση διαφορετικών προσώπων. Αυτή η κίνηση, φυσιολογικά, δεν σταματά, ακόμα και στα πλαίσια μιας σχέσης που συνεχίζεται. Απλώς, η κάθε φάση ένωσης – εξατομίκευσης, σηματοδοτεί και ένα νέο κεφάλαιο της σχέσης.

Όσο όμως αρνούμαστε το τέλος μιας φάσης κάποιας σχέσης μας, είναι σαν να γαντζωνόμαστε από την ανομολόγητη ελπίδα για αιώνια ζωή μέσω της επιστροφής στην άχρονη μήτρα. Μια επιστροφή ανέφικτη, γιατί όλοι μας γεννιόμαστε, ζούμε και πεθαίνουμε, και είναι απολύτως φυσικό η διαδρομή μας να ενέχει αλλεπάλληλους θανάτους, αποκλείοντας την επιστροφή στο νιρβάνα της αρχέγονης μήτρας που μας εμπεριείχε ως έμβρυα.

 

Ε. Επίλογος – το άβατον του Άλλου

Φαίνεται ότι, τελικά, κριτήριο μιας «καλής» σχέσης μας με τον Άλλον, δεν είναι η όσο το δυνατόν μεγαλύτερη εγγύτητα, ούτε η οχύρωση μέσα σε πανοπλίες, αλλά ο χορός που περιλαμβάνει κίνηση προσέγγισης προς τον Άλλον «ΚΑΙ» απομάκρυνσης από τον Άλλον.

Ο Άλλος λοιπόν, είναι τόσο προστατευμένος και ανέφικτος μέσα στο άβατον της ετερότητάς του όσο και ενδεδυμένος την ανάγκη μας να τον συναντήσουμε. Επίσης, συμβολικά, ως αίσθηση και ιδέα κατοικεί διαρκώς, βαθιά μέσα μας. Ταυτοχρόνως, πάντοτε μας διαφεύγει – με την έννοια του ότι εκ κατασκευής δεν μπορούμε να τον αλώνουμε, να τον εμπεριέχουμε. Εν κατακλείδι, ο Άλλος επιμένει να είναι πάντα κάτι «άλλο» από εμάς, το οποίο δεν είχαμε (και δεν θα μπορούσαμε να έχουμε) ποτέ ολόκληρον, με την έννοια της αφομοίωσης.

Άρα, αφού ποτέ δεν κατέχουμε τον Άλλον, δεν μπορούμε και ποτέ να τον χάσουμε κυριολεκτικά (Carotenuto, 1998). Με αυτή τη λογική, κάθε βιαιότητα προς τον Άλλον, εκτός όλων των άλλων αιτιών, να ενέχει και ψήγματα κάποιου είδους υπαρξιακής οργής μας για την ετερότητά του. Για το ότι επιμένει να μας διαφεύγει όπως το νερό από τα δάχτυλά μας, ιδιαίτερα όσο επιμένουμε να τον κατακτήσουμε γραπώνοντάς τον, αντί να παραδινόμαστε διαισθητικά στη διαδικασία, την αμφιθυμία, τον πόνο και τη χαρά της συνάντησης μαζί του.

Ενίοτε θυμώνουμε πολύ. Νομίζουμε ότι ο Άλλος μας αντιστέκεται, μας διώχνει. Και τον αναζητούμε ως στόχο, με την απόγνωση της πείνας. Του χυμούμε λαίμαργα, κραδαίνοντας ψευδαισθήσεις που, στην απελπισία μας, ονομάζουμε «καλή σχέση». Ο Άλλος, από λιμάνι γίνεται κάστρο που πρέπει να αλωθεί. Από χάδι γίνεται χαστούκι. Από πρόσωπο, όμορφο και λαμπερό στην αυτοτέλειά του, μεταλλάσσεται σε πατσαβούρα προς ιδιωτική μας χρήση.

Όμως, όσο κι αν ζυμώνουμε την αυταπάτη, δεν υπάρχει κανενός είδους σωτηρία μέσω κάποιου Άλλου, υπαρκτού/απτού ή φανταστικού/άυλου. Υπάρχει μόνο η προσπάθεια να βάζουμε πλάι-πλάι τις διαδρομές μας – κι αυτό είναι ήδη σπουδαίο και πανέμορφο. Σε τελευταία ανάλυση, υπάρχει μόνο η «διαδρομή», παρέα με κάποιον συνοδοιπόρο, υπαρκτό ή φανταστικό. Αν είναι απτός, τόσο το καλύτερο.

Θα έλεγα ότι, σε  κάθε περίπτωση: αγαπητός, μισητός ή αδιάφορος, απτός ή μνήμη που κατοικεί στον εγκέφαλο και εγχάραξε το σώμα, προσιτός ή απρόσιτος ή απλώς ως δυνατότητα συνάντησης, ο Άλλος είναι πάντα «εκεί», αλλά παραμένει χωρίς σαφές σχήμα και περίγραμμα, περίλαμπρος, μεγαλοπρεπής, αστραφτερός, ιδιότυπα παρών εν τη απουσία του…


ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ [περί της πιθανότητας εκπλήξεων και αποκαλύψεων του Άλλου…] 

«Αποκαλύψεις» – το 21ο από τα 25 κείμενα του βιβλίου μου «Σημειώσεις για σένα»

[Πάρτε ένα λεπτό και μπείτε σ’ αυτό το σενάριο]: «Αγάπη μου, έχω κάτι σπουδαίο να σου πω το βράδυ», της είχε πει στο συνηθισμένο μεσημεριανό τηλεφώνημα. Πηγαινοέρχεται, κάνοντας βιαστικά τα τελευταία συμμαζέματα της μέρας και τον περιμένει. Το σπίτι είναι άδειο και σιωπηλό, με την ομορφιά ενός μεγάλου νεκρού κοχυλιού. Ακούει το κλειδί στην πόρτα. Ο άντρας είναι λίγο σκυθρωπός. Σε λίγο, παίρνει βαθιά ανάσα και της λέει: «έφτασε η ώρα να σου αποκαλύψω κάτι που δεν μπορώ πια να κρατώ μυστικό. Δεν δουλεύω μόνο στο Δημόσιο. Τα χρήματα που φέρνω στην οικογένειά μας είναι τόσο πολλά όχι γιατί κάνω υπερωρίες, αλλά γιατί είμαι επίσης επαγγελματίας δολοφόνος».

[Μπείτε τώρα σ’ ένα άλλο σενάριο, με όποιες παραλλαγές του βασικού ντεκόρ θέλετε – θα μπορούσε να είναι αυτή]: ο άντρας ανοίγει αργά το πουκάμισο. Μια μπλε στολή φαίνεται με το μεγάλο κόκκινο «S» του Superman. Ένα χαμόγελο στο πρόσωπό του, δειλό αλλά με τη δύναμη μιας ξαφνικής άνοιξης. Μόλις αυτή συνέρχεται από τη λιποθυμία, την αγκαλιάζει στα σιδερένια του μπράτσα, πηδά από το μπαλκόνι, απογειώνεται και την πάει βόλτα πετώντας στον νυχτερινό ουρανό.

[Μπείτε σε οποιοδήποτε ανάλογο σενάριο θέλετε]: Ο Χ Άλλος σας αποκαλύπτει ότι είναι ο Batman, η Cat Woman, ο Spiderman, το Super-Girl, λαθρέμπορος όπλων ή ναρκωτικών, ότι έχει άλλη οικογένεια σε άλλη πόλη, ότι δεν είναι πάμπτωχος αλλά πάμπλουτος (ή το αντίστροφο), ότι είναι πορνοστάρ ή ότι έχει μακρόχρονη παράλληλη σχέση (ίσως με κοινό γνωστό ή και συγγενή) ή απλώς ότι χθες ως τα μεσάνυχτα δεν ήταν μόνος του στο γραφείο, ενώ κι εκείνο το ταξίδι του περασμένου μήνα δεν ήταν τελικά για κάποιο συνέδριο…

Το ΠΡΩΤΟ σημαντικό στα σενάρια αυτά είναι το βαθύ σοκ που νιώθουμε: μία θρασύτατη αποκάλυψη φανερώνει ότι ο Άλλος δεν είναι πια «δικός» μας! Ότι δεν είναι αυτός που ξέραμε. Ότι ποτέ δεν ήταν μόνο αυτός που ξέραμε. Ότι ένας ξένος, που του μοιάζει, εκτόπισε το οικείο μας πρόσωπο και τώρα κατέχει τη θέση του.

Το ΔΕΥΤΕΡΟ σημαντικό είναι ότι η αποκάλυψη αλλάζει όλο το παρελθόν μας με τον Άλλον – μια όμορφη φαρδιά κορδέλα, που τώρα συστρέφεται και μεταμορφώνεται σ’ ένα τραχύ σκοινί.

Το ΤΡΙΤΟ σημαντικό (και κωμικοτραγικό) είναι ότι η αποκάλυψη δυσαρεστεί ή ευχαριστεί, ανάλογα με το αν και πόσο θίγει ή όχι ανάγκες, ιδέες και αρχές μας (στα δικά μας παραδείγματα, εδώ, τις αντιλήψεις μας περί ηρώων, ηθικής, απιστίας, ευτυχίας, οικογένειας και εγκλήματος).

Το ΤΕΤΑΡΤΟ (και πολύ οδυνηρό) είναι η βουβή ηχώ της βεβαιότητας πως, ούτως ή άλλως, είναι αδύνατον για τον οποιονδήποτε να δωρίσει σε οποιαδήποτε σχέση ολόκληρον τον εαυτό του – και να θέλει ή να νομίζει ότι το κατάφερε, ο Άλλος δεν τον βλέπει ποτέ ολόκληρο.

Το ΠΕΜΠΤΟ (και χειρότερο όλων) είναι ότι συνήθως επιμένουμε, και μάλιστα πεισματικά, να ξεχνούμε το τέταρτο. Οπότε πληγωνόμαστε και προσβαλλόμαστε λες και ο Άλλος (ή και εμείς οι ίδιοι), ήταν ικανός (ή θα έπρεπε να μπορούσε) να είχε φέρει ολόκληρη την ύπαρξή του στη σχέση μας.


Βιβλιογραφία

Carotenuto, A. (1998). Έρως και πάθος (Κ. Καφετζή, μετάφρ.). Αθήνα: Εκδόσεις Ίκαρος

—–(1999). Αγάπη και προδοσία (Κ. Καφετζή, μετάφρ.). Αθήνα: Εκδόσεις Ίκαρος

Spinelli. E. (2005). The interpreted world: An introduction to Phenomenological Psychology. London: Sage

Stern,  D.N. (2004). The present moment in psychotherapy and everyday life. New York: W.W. Norton & Company


Εάν θέλετε μία 2μηνη περίπου σύντομη ενημέρωση

σχετικά με αυτά που κάνω (video-κείμενα, ομιλίες-ομάδες, βιβλία, “Διαμέρισμα 5”, Πολύτεχνο, Playback θέατρο, εργαστήρια, συμπράξεις – συνεργασίες), παρακαλώ σημειώστε το e-mail σας σ’ αυτήν τη φόρμα. Δεν είναι απαραίτητο το όνομα.

http://eepurl.com/dBRg81

 

Εγγραφή στο Newsletter

You can change your mind at any time by clicking the unsubscribe link in the footer of any email you receive from us, or by contacting us at [email protected]. We will treat your information with respect. For more information about our privacy practices please visit our website. By clicking below, you agree that we may process your information in accordance with these terms.

We use Mailchimp as our marketing platform. By clicking below to subscribe, you acknowledge that your information will be transferred to Mailchimp for processing. Learn more about Mailchimp's privacy practices here: https://mailchimp.com/legal/

 Newsletter Permissions * :