Με αφορμή την ονομαστική μου γιορτή, μια μικρή συζήτηση με μία φίλη και τις τόσο θερμές ευχές που πήρα (με τις οποίες συγκινήθηκα πολύ και είμαι ευγνώμων), σκέφτηκα κάτι σε μια στιγμή και, τελικά, έφτιαξα μια 2η Σημείωση γι’ αυτόν τον μήνα, εκτενή και εξομολογητική.
Αυτό που έγινε είναι ότι προβληματίστηκα, γιατί ξαφνικά θυμήθηκα κάτι που ακούω συχνά: τα ονόματά μας, λέει, έχουν συμβολική σημασία και εμείς καλό είναι να στοχαζόμαστε για ό,τι συμβαίνει με το δικό μας όνομα. Είπα λοιπόν: μήπως πρέπει να με απασχολήσει κι εμένα παραπάνω η σημασία του ονόματός μου;
Δεν ξέρω καθόλου για πιθανές μεταφυσικές σημασίες των ονομάτων μας. Και ούτε ενδιαφέρομαι να το ψάξω σε αυτό το επίπεδο.
Για μένα, το όνομά μας είναι ένας ήχος στον οποίο συνηθίζουμε να συμπυκνώνουμε το εγώ μας
ώστε να στρεφόμαστε όταν μας καλούν, να υπογράφουμε έγγραφα και συχνά να εννοούμε εμείς οι ίδιοι την αυτοσυναίσθησή μας, ακόμα και όταν παραμένουμε σιωπηλοί.
Μια έμμεση επίδραση του ότι κάπως μας λένε, είναι ότι τυλιγόμαστε με τον μέσο όρο κάποιας λόγω συνειρμών αίσθησης που τριγυρίζει μερικά ονόματα – ας πούμε η Χλόη, η Δάφνη, ίσως μας παραπέμπουν σε ανοιξιάτικη αύρα και ήπια παγανιστική διάθεση, ο Κωνσταντίνος φέρει δόσεις ήρεμης σιγουριάς και θωπευτικού βάρους λόγω του συνειρμού της πορφύρας και πάει λέγοντας.
Πάντως, φαίνεται ότι μοιραία δεχόμαστε στην πλάτη μας έναν μέσο όρο σημασιών που προβάλλονται συλλογικά στα ονόματα μας – όπως συμβαίνει και με κάθε λέξη. Γι’ αυτό άλλωστε και δεν νομίζω ότι κάποιος, ανεξαρτήτως πεποιθήσεων, εύκολα θα βαφτιζόταν Ιούδας, Ηρώδης, Νέρων, Βελζεβούλης (αν και τούτο το τελευταίο έχει κάτι χαϊδευτικό, γιατί φέρει έναν συνειρμό με το “μπούλης”).
Αλλά για μένα άλλο είναι το θέμα, σήμερα.
Ξεκινώντας από το ότι ίσως θα έπρεπε να με προβληματίσει το σύμβολο του ονόματός μου, άνοιξα λίγο το θέμα κι αναρωτήθηκα γιατί εμείς οι άνθρωποι ψάχνουμε τόσο επίμονα να τοποθετήσουμε τον εαυτό μας σε κάποιο έστω ασαφώς προδιαγεγραμμένο πλαίσιο προσδιορισμών. Δείτε για παράδειγμα τα ωροσκόπια.
Υπάρχει το κλασικό ωροσκόπιο, το Κινέζικο. Υπάρχει το Ινδιάνικο, καθώς και το τόσο μυστηριώδες και σαγηνευτικά ποιητικό ωροσκόπιο των “μεταβάσεων” του αρχαίου σοφού Σαλαντιμπάν (ο οποίος κανείς δεν ξέρει αν υπήρξε ή όχι, ούτε αν η καταγωγή του ήταν όντως, όπως λέγεται, από την Αιθιοπία, στα βάθη της οποίας έζησε από τα 21 του μέχρι τα 116 χρόνια του και ο οποίος κοιμόταν πάντα μέρα και διαλογιζόταν ή συναντούσε τους πιστούς πάντα στο τρυφερό χνούδι του σκοταδιού της νύχτας).
Όμως, γιατί εμείς χαιρόμαστε όταν μας λένε τα γνωρίσματα μιας κατηγορίας κάποιου ωροσκοπίου
ή μιας οποιασδήποτε μεθόδου ταξινόμησης και προσπαθούμε να δούμε αν μας ταιριάζουν ή όχι αυτά τα γνωρίσματα; Μάλιστα, τις πιο πολλές φορές, σκανδαλωδώς, φαίνεται να μας ταιριάζουν, ακόμα κι αν είμαστε Τοξότες και κατά λάθος μας διαβάσουν το ωροσκόπιο του Λέοντα.
Από τη μια μεριά, είναι σίγουρα ευχάριστο να ασχολούμαστε με τον εαυτό μας – ιδιαίτερα όταν άνθρωποι, τα σημεία των καιρών και το σύμπαν το ίδιο μας τσαλαπατούν ξεδιάντροπα στη μηδαμινότητά μας, καθημερινά.
Δηλαδή, όπως νιώθουμε όμορφα να κάνουμε ζεστό long play μπάνιο και να απλώνουμε πάνω μας μυρωδικές και θεραπευτικές κρέμες χαϊδεύοντας το κορμί μας, είναι σίγουρα ευχάριστο να ασχολούμαστε και με το “Ποιος είμαι; Για να δούμε, είμαι αυτός που λέει αυτό το ωροσκόπιο; Μήπως είμαι κάτι παραπάνω ή λιγότερο;” Είναι μια αφορμή να ασχολούμαστε μ’ εμάς, να νιώθουμε λίγο σημαντικοί στα μάτια μας – κάπως όπως όταν στηνόμαστε μπροστά στο σέλφι μας όλο λαχτάρα για το tag που θα κάνουμε.
Κοντολογίς, θαρρώ πως ένας από τους τόσους πιθανούς λόγους για τους οποίους μας αρέσει τόσο να βλέπουμε αν ταιριάζουμε σε πλαίσια έτοιμων κατηγοριών βάσει γνωρισμάτων, βρίσκεται στο ότι είναι δύσκολο να αυτο-προσδιοριζόμαστε, να νιώθουμε υποκείμενα, άτομα, τελοσπάντων “κάποιοι” μέσα στις θύελλες των εποχών και την απεραντοσύνη του σύμπαντος. Και βέβαια, εδώ που τα λέμε, η ιδέα ότι δεν είσαι ούτε καν σκουπιδάκι σε μία αχανή και άχρονη αυλή θαυμάτων που δεν σε ρωτάει για τίποτα, δεν αντέχεται εύκολα… Ενώ ένα έτοιμο πλαίσιο γνωρισμάτων μας δανείζει σχήμα, το οποίο μπορεί να χρειαζόμαστε ακόμα κι αν κάποιες φορές αυτό μας στραγγαλίζει.
Κατέληξα λοιπόν, ότι το να ψάχνω τι μπορεί να “σημαίνει” συμβολικά το όνομά μου
(που είναι κι αυτό ένα πλαίσιο σημασιών), είναι σαν να τσεκάρω αν ταιριάζω σε ένα ωροσκόπιο.
Οπότε, τουλάχιστον για το όνομά μου, ευχαριστώ πολύ, δεν θα πάρω… Δεν θα με απασχολήσει ούτε ένα λεπτό η σημασία του. Γιατί ούτως ή άλλως δεν το διάλεξα εγώ.
Ακριβώς όπως, όταν γεννιόμαστε, κανείς δεν μας ρώτησε αν θέλαμε να γεννηθούμε σ’ αυτήν τη χώρα, πόλη ή χωριό, αυτήν την ιστορική περίοδο, αυτήν την εποχή του χρόνου και, κυρίως, από αυτούς τους γονείς.
Ανοίγουμε τα μάτια μας και παίρνουμε την πρώτη καυτή ανάσα μας μέσα σε μία ήδη προκατασκευασμένη φάτνη προσδοκιών του περιβάλλοντος. Προτού γεννηθούμε, όπως λέει ο Aldo Carotetnuto, ήδη μας έχουν φανταστεί. Έχει φτιαχτεί ένα σχήμα, εμείς ξεπηδούμε μέσα σ’ αυτό χωρείς να ερωτηθούμε, παίρνουμε στα χέρια μια σκυτάλη που μας πασάρουν, μας λένε “και τώρα, τρέχουμε!” – κι εμείς, τρέχουμε.
Είναι ήδη εξαιρετικά δύσκολο μέσα σε τόσες και τόσες στρώσεις “προκάτ” σημασιών
να χτίσω ένα κάπως αξιοπρεπές “εγώ είμαι” κοιτώντας με συμπάθεια εμένα, τον ουρανό και κάποιους λίγους Άλλους του είδους μας… Σ’ αυτόν τον αγώνα εξατομίκευσης, σαν δημιουργός κοσμημάτων, πρέπει να ασχολούμαι με τη λεπτομέρεια και να βάζω ό,τι απολύτως προσωπική σφραγίδα μπορώ σε όσα κάνω μόνος μου με το σύμπαν ή καθώς συναντώ εσένα, εσένα, εσάς.
Θέλω να πάψω να ασχολούμαι με έτοιμα πλαίσια, με ό,τι έτοιμο πετιέται πάνω μου από δω κι απο κει και με τυλίγει σαν δίχτυ Ρωμαίου μονομάχου σωριάζοντάς με στην άμμο της αρένας, με τη σκόνη της σαν κυρίαρχη εικόνα αυτού του κόσμου.
Δεν θέλω να πορεύομαι παραπατώντας σαν μεθυσμένος ανάμεσα σε κάδους σκουπιδιών με το μεθύσι μου να σκεπάζει τη βρώμα τους.
Δεν οδηγεί πουθενά να κάθεσαι στριμωγμένος στα σκοινιά του ριγκ και να σε νοιάζει μόνο να αποφεύγεις μπουνιές. Χρειάζομαι το κέντρο μου, χρειάζομαι να ασχολούμαι με το τι εκπορεύεται απευθείας από “εκεί μέσα και κάτω”, τι γεννώ εγώ ο ίδιος, όμορφα, καθαρά, ίσια μέσα από την ουσία μου, και όχι μόνο τι μπορώ να κάνω “ως προς” ό,τι έρχεται καταπάνω μου.
Οπότε, αποφάσισα να μην ασχοληθώ καθόλου με το τι μπορεί να σημαίνει ή μη το όνομά μου.
Είναι πλέον δικό μου – ασχέτως αν μου φορέθηκε φέσι – θα το παίρνω μαζί μου, εύπλαστο σαν συννεφένια πρώτη ύλη, και θα το προσαρμόζω “εγώ” σε ό,τι γίνομαι στη διαδρομή μου, αντί να μπαίνω μέσα στα μύρια όσα μπορεί “εκείνο” να σημαίνει.
Όπως και να το κάνουμε, αλλιώς ηχεί το “με λένε Χ” (ποιος σε λέει Χ; ποιος κάποτε σε είπε Χ χωρίς να σε ρωτήσει;) κι αλλιώς ηχεί το “Είμαι ο Χ”…
Άσε που το κόλπο με τη σημασία των ονομάτων, έχει συχνά να κάνει και με βρόμικες μισοτελειωμένες υποθέσεις και οικογενειακά μυστικά που παραδίδονται μη συνειδητά από γενιά σε γενιά.
Δηλαδή, αν ο παππούς μου ο Πέτρος ήταν έρμαιο της γιαγιάς μου, εγώ πρέπει να τσεκάρω αν κάνω το ίδιο ή αν, αντιθέτως μαστιγώνω τις γυναίκες; Προτιμώ να κάνω ό,τι κάνω με τις γυναίκες γιατί το θέλω και είμαι εγώ και όχι ως προς το τι έκανε ο παππούς μου του οποίου το όνομα φέρω. Κι ακόμη, χαίρομαι πολύ που δεν νιώθω καθόλου τη στερεότητα της πέτρας ως μόνιμο γνώρισμά μου και, κυρίως, που δεν νιώθω καθόλου, μα καθόλου “Άγιος”…
Στο κάτω-κάτω, μια χαρά είναι το όνομά μου. Έχει πρώτο – πρώτο αυτό το “π”
το οποίο είναι από τη φύση του χτυπητό, ζωηρό – ξυπνά αμέσως όχι μόνο εμένα που το ακούω αλλά κι αυτόν που με καλεί, μας βάζει σε μια εγρήγορση επικοινωνίας (όχι πάντα ευχάριστη, αλλά πάντως εγρήγορση). Κι έπειτα είναι κι εκείνα τα “τ” και “ρ” που τριζοβολάνε όμορφα μεταξύ τους σαν κλαρούδια που καίγονται και δημιουργούν κέντρο βάρους, ισορροπία στον ήχο…
Μια χαρά είναι, και φιλότιμα θα πάλευα (μέχρι τελικής πτώσεως) να είμαι επίσης μια χαρά, όποιο και νάταν το όνομα που που δώσανε, μαζί με τόσα άλλα (φτερά ή φορτία, δεν έχει σημασία, σημασία έχει το ότι δεν ρωτήθηκα…).
Να αποφύγουμε το πλαίσιο του κόσμου μέσα στον οποίο γεννιόμαστε, δεν γίνεται.. Ακόμα και το “Κανένας” του Οδυσσέα στον Κύκλωπα, όνομα είναι… Ας φτιάχνουμε λοιπόν όσο και όπως μπορούμε το πλαίσιο αυτό βλέποντάς το σαν όμορφη φωλιά και όχι σαν το κρεβάτι του Προκρούστη.
Όπως λέει κι ο Τάκης Σινόπουλος, “Γιατί δέχεσαι υποταγμένος το κοινώς αποδεχτό νόημα, τη σημασία πού σού έχει επιβληθεί αυτών ή εκείνων των λέξεων; Γιατί δεν τις τορπιλίζεις;”
Εάν θέλετε μία 2μηνη περίπου σύντομη ενημέρωση
σχετικά με αυτά που κάνω (video-κείμενα, ομιλίες-ομάδες, βιβλία, “Διαμέρισμα 5”, Πολύτεχνο, Playback θέατρο, εργαστήρια, συμπράξεις – συνεργασίες), παρακαλώ σημειώστε το e-mail σας σ’ αυτήν τη φόρμα. Δεν είναι απαραίτητο το όνομα.